Recensies

Formatief evalueren voor beginners

In de kennisbasis voor de lerarenopleiding werd een paar jaar geleden de ZKL-methode opgenomen. Als je dat opzocht bleek het een afkorting voor: Zitten, Kop dicht, Luisteren. Een (geslaagde) grap natuurlijk, maar wel kenmerkend voor hoe het er vroeger in sommige klassen aan toe ging. We weten nu uit onderzoek dat het veel beter kan. Meer interactie zorgt voor meer betrokkenheid van leerlingen bij de leerinhoud en laat je als leraar meer responsief handelen: op basis van de interactie pas je je lesplan waar nodig aan, zodat leerlingen ‘erbij’ blijven. Hoe je dat precies aanpakt en wat het allemaal kan opleveren, lees je in Zeven strategieën voor formatieve evaluatie van Jan Chappuis.

Het boek is een vertaling en bewerking van het Amerikaanse origineel uit 2015. Chappuis gaf aanvankelijk zelf les in het po en later in het vo, maar werd daarna onderwijsadviseur en auteur. Dit is terug te zien in de combinatie van wetenschappelijke inzichten en vele praktijkvoorbeelden. Die voorbeelden zijn afkomstig uit Amerikaanse scholen waarmee Chappuis werkt, maar goed herkenbaar voor de Nederlandse leraar. Ze baseert zich voornamelijk op wetenschappers als Dylan Wiliam en John Hattie. Mocht je al aardig bekend met hen zijn, dan kan je dit boek gerust laten liggen. Maar als het formatieve evaluatie nog (bijna) helemaal nieuw voor je is, dan is dit een prima boek om er op een laagdrempelige manier kennis mee te maken.

Per hoofdstuk worden de strategieën een voor een uiteengezet en onderbouwd. Elke strategie is gebaseerd op een of meer inzichten uit onderwijsonderzoek, die Chappuis beknopt met de lezer deelt. Ze geeft per strategie veel voorbeelden van werkvormen en lesmaterialen (bijvoorbeeld evaluatieformulieren) waarmee je direct aan de slag kan. Naarmate je in het boek vordert, vraag je je soms af of Chappuis niet wat doordraaft met al die werkvormen, portfolio’s en formulieren, maar daar kom je als kritische leraar in de praktijk allicht snel achter.

Chappuis rekent af met het verouderde beeld van de ZKL-leraar, zonder het kind met het badwater weg te spoelen. Ze benadrukt het belang van goede instructie – alhoewel het boek daar verder nauwelijks over gaat – en doelmatig onderwijsontwerp. Ze voegt eraan toe dat het belangrijk is om leerlingen meer te betrekken bij de ‘reis’ die ze samen met de leraar ondernemen. Waar ga ik naartoe? Waar ben ik nu? Hoe kom ik verder? Dat werkt motiverend en zal (als het goed is) ook positief doorwerken in de leerresultaten.

Jan Chappuis, Zeven strategieën voor formatieve evaluatie. Naar een sterke leercultuur. Vertaald en bewerkt door CED-Groep, 2020, € 47,50.

Erik Meester is docent en onderwijsontwikkelaar, werkzaam bij de opleiding Pedagogische wetenschappen van primair onderwijs aan de Radboud Universiteit.