Hebben we schoolbesturen wel nodig?

De Comte de Saint-Simon wordt wel gezien als een van de grondleggers van de sociologie. Hij deelde de bevolking in in een groep productieven (zij die werken) en een groep niet productieven (zij die bezitten). En hij constateerde dat juist die tweede groep de dienst uitmaakte in de toenmalige Franse standenmaatschappij. Hij geloofde in een meritocratische samenleving waar bijv. fabrikanten hun eigen bedrijf zouden besturen en zij samen de economie zouden bestieren. Als je de elite van edelen en kerkvorsten zou wegdenken, zou Frankrijk alleen maar beter functioneren. En het zou een hoop geld sparen want die elite liep ook over van bedienden die hielpen bij het aankleden van de baas en ander overbodig werk.

Je kunt nog eens nadenken hoe het nu in onze huidige samenleving zit, wie hier werkt, wie hier vermogen bezit en wie de macht. Maar je kunt de gedachtegang van Saint-Simon ook op het onderwijs toepassen. We hebben in ons onderwijs ook een kastensysteem met een groep die werkt, de leerkrachten, de directie en bijv. de conciërges en een groep die niet werkt, maar wel de macht heeft en rijkelijk wordt beloond; de bestuurders. Dat het aantrekkelijker is door te dringen tot die tweede groep (dat vereist vooral effectief netwerken) dan tot de eerste te behoren (daar moet je een opleiding voor hebben gevolgd), blijkt wel uit het feit dat we een groot tekort aan leerkrachten hebben, maar echt geen probleem om bestuurders te rekruteren.

De stelling dat de kwaliteit van het onderwijs niet te lijden zou hebben als je alle bestuurders wegdenkt, lijkt me goed te verdedigen. Misschien wordt het onderwijs wel beter, zeker als de besturen die nu hun scholen dwingen tot onderwijsvormen, waarvan we weten dat ze slecht uitpakken voor de meeste leerlingen, uit de weg worden geruimd. Kijk bijvoorbeeld naar de Agora scholen en het Picasso Lyceum in Zoetermeer. Het zou ook de kosten besparen van al die zinloze en groeiende stafbureaus die als ware molochs geld voor onderwijs opslokken.

Er is wel het probleem dat een school een organisatie is, en die moet bestuurd worden. Maar zoals de fabrikanten van Saint-Simon heel goed hun eigen bedrijf konden regelen, kunnen de werkers op school samen met de ouders ook best een school runnen. Je kunt van elke school een vereniging maken waar alle leerkrachten en alle ouders van schoolgaande kinderen lid zijn met stemrecht. De directeur zou wel verplicht moeten zijn een aantal uren per week les te geven. Leidinggeven dicht bij de praktijk is altijd het beste. Lijkt me een werkbaar uitgangspunt voor nieuw onderwijsbeleid.

Deze blog is eerder verschenen op de site van Vinci Toponderwijs.

Verder lezen

1 Opleiden tot mens
2 Studiolo’s en Fun Palaces
3 Leefbare aarde als ethische horizon